آشنايي با موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران
موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران به موجب قانون، تنها مرجع رسمي كشور است كه عهده دار وظيفه تعيين، تدوين و نشر استانداردهاي ملي(رسمي) ميباشد.
تدوين استاندارد در رشتههاي مختلف توسط كميسيونهاي فني مركب از كارشناسان موسسه ، صاحبنظران مراكز و موسسات علمي، پژوهشي، توليدي و اقتصادي آگاه و مرتبط با موضوع صورت ميگيرد. سعي بر اين است كه استانداردهاي ملي، درجهت مطلوبيتها و مصالح ملي و با توجه به شرايط توليدي، فني و فن آوري حاصل از مشاركت آگاهانه و منصفانه صاحبان حق و نفع شامل:
توليد كنندگان، مصرف كنندگان، بازرگانان، مراكز علمي و تخصصي و نهادها و سازمانهاي دولتي باشد. پيش نويس استانداردهاي ملي جهت نظرخواهي براي مراجع ذينفع و اعضاي كميسيونهاي فني مربوط ارسال ميشود. و پس از دريافت نظرات و پيشنهادها در كميته ملي مرتبط با آن رشته طرح و درصورت تصويب به عنوان استاندارد ملي(رسمي) چاپ و منتشر ميشود.
پيشنويس استانداردهايي كه توسط موسسات و سازمانهاي علاقمند و ذيصلاح و با رعايت ضوابط تعيين شده تهيه ميشود نيز پس از طرح و بررسي در كميته ملي مربوط و درصورت تصويب، به عنوان استاندارد ملي چاپ و منتشر ميگردد. بدين ترتيب استاندارهايي ملي تلقي ميشود كه بر اساس مفاد مندرج در استاندارد ملي شماره «5» تدوين و در كميته ملي مربوط كه توسط موسسه تشكيل ميگردد به تصويب رسيده باشد.
موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران از اعضاء اصلي سازمان بينالمللي استاندارد ميباشد كه در تدوين استانداردهاي ملي ضمن توجه به شرايط كلي و نيازمنديهاي خاص كشور، از آخرين پيشرفتهاي علمي، فني و صنعتي جهان و استانداردهاي بينالمللي استفاده مينمايد.
موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران ميتواند با رعايت موازين پيشبيني شده در قانون به منظور حمايت از مصرف كنندگان، حفظ سلامت و ايمني فردي و عمومي، حصول اطمينان از كيفيت محصولات و ملاحظات زيست محيطي و اقتصادي، اجراي بعضي از استانداردها را با تصويب شوراي عالي استاندارد اجباري نمايد. موسسه ميتواند به منظور حفظ بازارهاي بينالمللي براي محصولات كشور، اجراي استاندارد كالاهاي صادراتي و درجه بندي آن را اجباري نمايد.
همچنين به منظور اطمينان بخشيدن به استفاده كنندگان از خدمات سازمانها و موسسات فعال در ضمينه مشاوره، آموزش، بازرسي، مميزي و گواهي كنندگان سيستمهاي مديريت كيفيت و مديريت زيست محيطي، آزمايشگاهها و كاليبره كنندگان وسايل سنجش، موسسه استاندارد اينگونه سازمانها و موسسات را بر اساس ضوابط نظام تائيد صلاحيت ايران مورد ارزيابي قرار داده و در صورت احراز شرايط لازم، گواهي نامه تائيد صلاحيت به آنها اعطا نموده و بر عملكرد آنها نظارت مينمايد. ترويج سيستم بينالمللي يكاها، كاليبراسيون وسايل سنجش، تعيين عيار فلزات گرانبها و انجام تحقيقات كاربردي براي ارتقاي سطح استانداردهاي ملي از ديگر وظائف اين موسسه ميباشد.
كميسيون استاندارد ايمني اسباب بازي –
كيتهاي شيمي و علومي كه با شيمي ارتباط دارند
رئيس
عدل - جواد دكتراي ايمني صنعتي دانشكده بهداشت و مؤسسه تحقيقات بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي تهران
اعضاء
افشار سليماني - شهلا ليسانس اقتصاد كانون پرورش فكري كودكان و نواجوانان
جواد - ژيلا فوق ليسانس مهندسي شيمي صنايع آموزشي
رامين - سيامك كارشناس مهندسي شيمي صنايع آموزشي
سالكي - هاشم كارشناس مهندسي شيمي مركز نوآوريهاي آموزشي
قاسم زاده - ژيلا فوق ليسانس مهندس شيمي دانشگاه امير كبير
دبير
رئوفيان - پريدخت ليسانس شيمي مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران
فهرست مطالب
هدف
دامنه كاربرد
تعاريف
مواد شيميايي
وسايل
نشانه گذاري
دستور كار
پيشگفتار
استاندارد ايمني اسباب بازي ـ كيتهاي شيمي و علومي كه با شيمي ارتباط دارند كه بوسيله كمسيون فني مربوطه تهيه و تدوين شده و در يكصد و سي و هفتمين كميته ملي استاندارد شيمي مورخ 77/2/29 مورد تائيد قرار گرفته , اينك به استناد بند يك ماده 3 قانون اصلاح قوانين و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب بهمن ماه 1371 به عنوان استاندارد رسمي ايران منتشر ميگردد .
براي حفظ همگامي و هماهنگي با پيشرفتهاي ملي و جهاني در زمينه صنايع و علوم , استانداردهاي ايران در مواقع لزوم مورد تجديد نظر قرار خواهند گرفت و هر گونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل استانداردها برسد , در هنگام تجديد نظر در كميسيون فني مربوط مورد توجه واقع خواهد شد .
بنابراين براي مراجعه به استانداردهاي ايران بايد همواره از آخرين چاپ و تجديد نظر آنها استفاده نمود .
در تهيه و تدوين اين استاندارد سعي شده است كه ضمن توجه به شرايط موجود و نيازهاي جامعه حتيالمقدور بين اين استاندارد و استاندارد كشورهاي صنعتي و پيشرفته هماهنگي ايجاد شود .
لذا با بررسي امكانات و مهارتهاي موجود و اجراي آزمايشهاي لازم اين استاندارد با استفاده از منبع زير تهيه گرديده است :
EN 71-4 : 1990
ايمني اسباب بازي
قسمت چهارم ـ لوازم كمك آموزشي ـ ويژگيهاي كيتهاي شيمي و علومي كه با شيمي ارتباط دارند
1 ـ هدف
هدف از تدوين اين استاندارد ارائه حداكثر مقدار بعضي از مواد و مخلوطهاي آماده شده كه در كيتهاي آزمايشي شيمي و علوم مرتبط با آن بكار ميروند , ميباشد .
اين استاندارد در مورد كيتهاي شيمي و كيتهاي تكميلي آن كاربرد دارد . اين استاندارد وسايل كمك آموزشي در زمينه فيزيك , زيستشناسي , كانيشناسي , ريزبيني 1 و علوم زيست محيطي را هنگاميكه حاوي يك يا چند ماده شيميايي يا مخلوط آماده شده باشند , دربرميگيرد .
اين استاندارد همچنين ويژگيهاي مربوط به نشانه گذاري فهرست محتويات , دستور كار و تجهيزاتي كه براي انجام آزمايشها لازم هستند ارائه ميدهد .
2 ـ دامنه كاربرد
اين استاندارد موارد زير را در بر ميگيرد .
2 ـ 1 ـ حداكثر مقدار مواد و مخلوطهاي آماده شده كه در استاندارد شماره ... 2 بند تعاريف به عنوان مواد خطرناك ذكر شدهاند .
2 ـ 2 ـ حداكثر مقدار مواد و مخلوطهاي آماده شده كه در صورت زياد بودن مقدار آنها , ممكن است سلامت بچههايي را كه از آنها استفاده ميكنند به خطر اندازد و اين مواد در استاندارد ... 3 نام برده نشدهاند .
2 ـ 3 ـ حداكثر مقدار هرگونه ماده شيميايي ديگري كه همراه اسباب بازي باشد .
3 ـ تعاريف
در اين استاندارد تعاريف زير بكار ميرود :
3 ـ 1 ـ كيت شيمي ـ اسباب بازي است حاوي يك يا چند ماده شيميايي و يا مخلوطهاي آماده شده است كه براي انجام آزمايشهاي شيميايي با استفاده از وسايل يا بدون آنها بكار ميرود .
يادآوري ـ اين تعريف همچنين در برگيرنده اسباب بازيهايي است كه حاوي يك يا چند ماده شيميايي و يا مخلوطهاي آماده شده و براي انجام آزمايشهايي در زمينههاي كانيشناسي , زيستشناسي , فيزيك و علوم زيست محيطي مورد نياز است .
3 ـ 2 ـ كيتهاي تكميلي ـ كيت تكميلي شيمي مجموعهاي است كه براي تكميل كيت شيمي تهيه و توليد ميشود .
4 ـ مواد شيميايي
مواد و مخلوطهاي آماده شده در كيتهاي شيمي و همچنين مقادير آنها , بايد مطابق جدول شماره 1 باشد مواد ديگري نبايد در كيت عرضه گردد . با اين حال , دستورالعمل انجام آزمايش ممكن است استفاده از مواد ديگري مانند قند را مجاز بداند كه اين مواد با توجه به استاندارد ... 4 جزو مواد يا مخلوطهاي آماده شده خطرناك محسوب نميشوند .
همچنين محلول الكلهاي متيله تقليبي و مواد شرح داده شده در جدول شماره 2 ممكن است براي استفاده تجويز شده ولي همراه وسيله بازي نباشند .
يادآوري ـ كيفيت مواد شيميايي مورد استفاده بايد با آزمايشهايي كه در دستور كار كيت بازي شرح داده شده است متناسب باشد . مواد شيميايي نبايد داراي ناخالصيها يا مخلوطهايي باشد كه فعل و انفعالات خطرناك و نامشخص را بوجود آورد .
آن دسته از مواد شيميايي و مخلوطهاي آماده شده كه در جدول شماره 1 ذكر شده و بر اساس تعاريف استاندارد ... 5 در زمره مواد خطرناك طبقه بندي شدهاند بايد ظروف مخصوص به خود داشته و بر اساس مقررات برچسب گذاري شوند .
يادآوري ـ اين علائم از استانداردهاي بين المللي گرفته شده است .
1 ـ فقط يكي از اين مواد بايد در كيت باشد .
2 ـ فقط براي بچههاي بالاي 12 سال تهيه و در اختيار آنان قرار گيرد .
نام گذاري مواد شيميايي عمدتأ بر اساس IUPAC باستثنأ مواد علامت گذاري شده ميباشند .
5 ـ وسايل
5 ـ 1 ـ ويژگيهاي عمومي :
در كيتهاي شيمي بايد دستور كار آزمايشها , وسايل لازم براي انجام آزمايشهايي كه در دستور كار شرح داده شده است , وسيله حفاظت چشم و در صورت لزوم جاي لوله آزمايش , عرضه شود .
در كيت تكميلي بايد فهرست محتويات با اخطارها و اطلاعات مربوطه طبق بند 7 عرضه شود و طبق بند 6 ـ 3 ـ 3 برچسب زده شود .
5 ـ 2 ـ ظروف :
ظروف شيشهاي كه در آزمايشها حرارت داده ميشوند بايد از جنس بوروسيليكات باشد . طول لوله آزمايش بايد حداقل 110 ميلي متر و قطر آن 15 ميلي متر باشد .
آن دسته از ظروف شيشهاي كه به هنگام آزمايش نبايد حرارت داده شوند ميبايست طبق بند 6 ـ 2 برچسب زده شود .
ظروف خالي كه براي ذخيرهسازي و نگهداري محلولها بكار ميروند بايد طبق مشخصات ذكر شده در جدول شماره 2 باشد .
يادآوري : ظروف بايد درپوش مناسب و محكمي داشته باشد بطوريكه بچههاي زير 10 سال نتوانند به محتواي آن دست پيدا كنند .
5 ـ 3 ـ جاي لوله آزمايش و گيره لوله آزمايش :
جاي لوله آزمايش بايد طوري طراحي شود كه اگر لوله آزمايشي حاوي 5 ميلي ليتر آب با زاويه 15° در يكي از سوراخهاي انتهايي آن قرار گيرد واژگون نشود .
5 ـ 4 ـ وسيله حفاظت چشم :
وسيله حفاظ چشم بايد طوري طراحي شده باشد كه حداكثر حفاظت از چشمها را تأمين كند . وسيله حفاظت از چشم بايد طبق استاندارد ايمني اسباب بازي ـ شماره 1 ( ويژگيهاي ساختاري ) باشد .
اگر كيت آزمايش فاقد وسيله حفاظت چشم براي مربي بزرگسال باشد , بايد طبق بند 6 ـ 3 ـ 2 روي بسته بندي نهايي آن نشانه گذاري شود .
6 ـ نشانه گذاري
6 ـ 1 ـ نشانهها و نوشتهها بايد قابل رؤيت , خوانا , ماندگار و به زبان يا زبانهاي رسمي كشور مصرف كننده باشد .
6 ـ 2 ـ نشانهها و نوشتههاي روي هر يك از ظروف و شيشه آلات
اطلاعات زير بايد روي هر يك از ظروف نوشته شود :
الف ـ نام ماده يا مخلوط آماده شده شيميايي طبق جدولهاي شماره 1 و 2
ب ـ علائم خطر لازم طبق جدولهاي شماره 2.1
يادآوري : علاوه بر اين ميتوان نامهاي متداول مواد و مخلوطهاي آماده شده شيميايي را روي ظروف نوشت .
لازم است آن دسته از شيشه آلاتي را كه نبايد حرارت داده شوند با برچسب (( حرارت داده نشود )) نشانه گذاري كرد .
6 ـ 3 ـ نشانهها و نوشتههاي روي بسته بندي نهايي
6 ـ 3 ـ 1 ـ نام , يا نام تجاري و يا علامت تجاري , آدرس , شماره تلفن سازنده يا نماينده انحصاري و يا وارد كننده بايد روي بسته بندي نهايي نوشته شود .
نام و آدرس را ميتوان به اختصار نوشت به شرط آنكه اختصار نويسي سبب نشود كه نام و آدرس توليد كننده , نماينده انحصاري يا وارد كننده درست خوانده نشود و يا نامفهوم باشد .
ب ـ ذكر عبارت ايمني / ريسك ( بيم ) كه در استاندارد شماره ... 6مشخص شده است و بايد متناسب با آن ماده خاص شيميايي باشد .
ج ـ بايد قسمتي براي شماره تلفن مركز مبارزه با مسموميت ( اورژانس ) يا بيمارستان در نظر گرفته شود تا در صورت مسموميت اتفاقي ( اعم از بلع , تماس با پوست , چشم و مجراي تنفسي ) اقدام لازم به عمل آيد .
د ـ اطلاعات عمومي كمكهاي اوليه بشرح زير است :
ـ اگر چشمها با ماده شيميايي تماس پيدا كرد : چشمها را با مقادير زيادي آب تميز بشوييد . هنگام شستشو چشمها را باز نگهداريد . فورا به متخصص مراجعه كرده و دستورات او را به كار بنديد .
در صورت استنشاق : دهان را با آب تميز بشوئيد , مقداري آب تميز بنوشيد . سعي نكنيد محتويات معده را بالا آوريد بلا فاصله به متخصص مراجعه كرده و از دستورات او پيروي كنيد .
در صورت استشمام : به هواي آزاد برويد .
ـ در صورت تماس پوست با مواد شيميايي و ايجاد سوختگي : آن ناحيه از پوست را مدت 5 دقيقه با آب فراوان بشوييد .
اگر در باره عواقب و شيوه درمان حادثه مشكوك هستيد بلافاصله به يك متخصص مراجعه كنيد و ظرف محتوي مواد را همراه خود ببريد .
در صورت جراحت حتمأ به يك متخصص مراجعه كنيد و دستورات او را بكار بنديد .
يادآوري : توصيه ميشود اطلاعات مربوط به كمكهاي اوليه در دستور كار مربوط به آزمايشها نوشته شود . در صورت لزوم اطلاعات كمكهاي اوليه مخصوص نوشته شود .
8 ـ دستور كار
8 ـ 1 ـ دستور كار كلي :
دستور كار بايد به زبان يا زبانهاي رسمي كشور مصرف كننده نوشته شده باشد .
نشانهها و نوشتهها كه در بند 6 ـ 3 مشخص شده , بايد روي جلد بروشور دستور كار چاپ شده باشد . صفحههاي اول بايد حاوي فهرست محتويات كيت آزمايش باشد . اين فهرست بايد به اطلاعات ضروري گفته شده در بندهاي 8 ـ 2 و 8 ـ 3 اشاره كند .
جزئيات چگونگي انجام هر آزمايش لازم است توضيح داده شود .
يادآوري 1: تمام آزمايشهاي شرح داده شده را توليد كننده ميبايست قبلا آزمايش و ارزيابي كرده باشد بخصوص مواد حاصله از آزمايش نبايد به اندازهاي باشد كه براي سلامتي مضر باشد .
هر جا كه مناسب باشد بايد عبارت ايمني / ريسك ( بيم ) طبق آنچه كه در استاندارد7 آمده نوشته شود . همچنين اطلاعات مربوط به كمكهاي اوليه در صورت بروز حوادث قابل پيش بيني همراه توضيحات آزمايشهايي شرح داده شده ذكر گردد .
يادآوري 2: هر نوع خطر شناخته شده ناشي از استفاده از اسباب بازي را بايد دقيق شرح داد ( براي مثال خطر سرو كار داشتن با مواد شيميايي خطرناك , استفاده از شيشه آلات , تأخير در نقطه جوش , برگشت آب به داخل ظروف شيشهاي خيلي داغ , خروج گازها و استفاده از چراغها و منابع ديگر گرمايي .
اطلاعات مربوط به دور ريختن مواد شيميايي مصرف شده حتي در مورد مواد و مخلوطهاي آماده شدهاي كه در كيت بازي عرضه نشده ولي براي آزمايشها عنوان شده لازم هستند , بايد ارائه گردد . مثلا لزوم دور ريختن مواد غذايي كه در آزمايشها به كار رفتهاند بايد تأكيد شود .
در دستور كار دور ريختن مواد , لازم است مقررات ملي مربوط به دور ريختن اينگونه مواد شيميايي را در نظر گرفت .
صفحههاي دستور كار بايد حاوي اطلاعات زير باشد :
الف ـ توصيه براي مربيان بزرگ سال ( بند 8 ـ 2 ملاحظه شود )
ب ـ اطلاعات لازم ذكر شده در بند 7
ج ـ قوانين ايمني ( به بند 8 ـ 3 مراجعه شود )
8 ـ 2 توصيه براي مربي بزرگسال :
توصيه براي مربي بزرگسال بايد شامل نكات زير باشد :
الف ـ دستور كار , قوانين ايمني و اطلاعات كمكهاي اوليه را بخوانيد و به آن عمل كنيد و آنها را به عنوان مرجع نگهداري كنيد .
ب ـ استفاده نادرست از مواد شيميايي ممكن است براي سلامتي مضر باشد . فقط همان آزمايشهايي را انجام دهيد كه شرح آنها در دستور كار آمده است .
ج ـ اين كيت شيمي فقط براي استفاده بچههاي بالاي 10 سال ( و اگر لازم باشد براي بچههاي بالاي 12 سال ) است .
دـ از آنجا كه توانائيها و تفاوتهاي فردي در بچهها حتي در گروههاي همسال بسيار متفاوت است لذا , مربي بايد بصيرت و احتياط كافي داشته باشد و بداند كدام آزمايش براي آنان مناسب و ايمن است .
دستور كار بايد چنان واضح باشد كه امكان ارزيابي را به مربيان بدهد تا بتوانند ارزيابي كنند كه هريك از آزمايشها براي كدام بچه مناسب است .
ه ' ـ مربي بايد قبل از آغاز آزمايشها , در باره مسايل ايمني و هشدارها با بچه يا بچهها صحبت كند .
خصوصأ در مكاني كه بچهها با اسيدها , مايعات اشتعال پذير و قليايي سرو كار دارند ميبايست در مورد جابجايي اسيدها , بازها و مايعات قابل اشتعال توجه ويژه معطوف داشت .
و ـ محل آزمايش و پيرامون آن بايد خالي از هر گونه مانع و دور از محل نگهداري مواد غذايي باشد .
محل آزمايش بايد از نور و تهويه مناسب برخوردار بوده و نزديك منبع آب باشد . ميز آزمايش بايد مناسب و محكم و روكش سطح آن مقاوم و نسوز باشد .
ز ـ دستور كار چگونگي استفاده از چراغ آزمايش
8 ـ 3 ـ قوانين ايمني :
نكات ايمني زير ميبايست ارائه گردد .
ـ قبل از استفاده از كيت و شروع آزمايش , دستور كار را بخوانيد و به آن عمل كنيد و به عنوان مرجع از آن نگهداري كنيد .
ـ كودكان و افرادي كه حفاظ چشم ندارند و همچنين حيوانات بايد از محل آزمايش دور باشند .
ـ هميشه از حفاظ چشم استفاده كنيد .
ـ كيت آزمايش شيمي را دور از دسترس كودكان نگهداري كنيد .
ـ بعد از استفاده از وسايل , آنها را تميز كنيد و در محل خاص خودشان نگهداري كنيد .
ـ بعد از اتمام آزمايشها دستهايتان را بشوئيد .
ـ در محل آزمايش از خوردن , آشاميدن و سيگار كشيدن خودداري كنيد .
از وسايلي غير از وسايلي كه همراه كيت آزمايش شيمي است استفاده نكنيد .
ـ مراقب باشيد كه دهان و چشمهايتان با مواد تماس پيدا نكند .
ـ مواد اوليه را در ظرف اوليهشان برنگردانيد و فورا دور بريزيد .
____________________________________________________________________________________
1-microscopics
2-تا تدوين استاندارد مربوطه از استاندارد 67/548/EEC استفاده شود .
3-تا تدوين استاندارد مربوطه از استاندارد 67/548/EEC استفاده شود .
4-تا تدوين استاندارد مربوط از استاندارد 67/548/EEC استفاده شود .
5-تا تدوين استاندارد مربوط از استاندارد 67/548/EEC استفاده شود .
6-تا تدوين استاندارد مربوط از استاندارد 67/548/EEC استفاده شود .
7-تا تدوين استاندارد مربوطه از استاندارد 67/548/EEC طبقه بندي , بسته بندي و نشانه گذاري مواد شيميايي استفاده شود .
ISLAMIC REPUBLIC OF IRAN
Institute of Standards and Industrial Research of Iran
ISIRI NUMBER
4699 Experimental sets for chemistry and related activities